Wszystko o zębach mądrości – do czego służą i 10 największych mitów

zęby mądrości… W słowie „zęby mądrości” jest coś tajemniczego. Niewiele osób wie, czym one właściwie są i co z nimi zrobić. Zęby mądrości zawsze budziły wiele pytań: czy są one uciążliwym problemem, czy też pomagają nam w przeżuwaniu pokarmu?? Czy trzeba je od razu usuwać?? Czy musi boleć, gdy wybuchają?? Kiedy odbywa się ten proces i dlaczego ludzie w ogóle potrzebują zębów mądrości, skoro pojawiają się one tak późno??

Po pierwsze, trzeba obalić wszystkie „mistyczne” komponenty. Są tak nazywane, ponieważ wyrastają znacznie później niż wszystkie inne zęby, a nie wtedy, gdy z zębów mlecznych zmieniają się w zęby stałe. I nie są one poczęte w utero czy w rozwoju prenatalnym, ale w około piątym roku życia. Ponadto, jeśli nie pojawiają się w ogóle, to jest to normalny wariant normy dla współczesnego człowieka i nie ma co panikować z tego powodu.

Nazywane są zębami mądrości, ponieważ zwykłe, stałe zęby pojawiają się, gdy człowiek jest w zasadzie nieświadomym dzieckiem, natomiast ostatnia para zębów, zęby mądrości, pojawiają się, gdy człowiek jest zdolny do samodzielnego życia i zdobył pewne doświadczenie życiowe. Mówiąc obrazowo, można je nazwać zębami doświadczenia, ale o wiele piękniej jest nazywać je zębami mądrości: po ich pojawieniu się i zaczyna się, podobno, długi okres „zdobywania mądrości”, ale, niestety, w praktyce jest to dalekie od tego.

Czym są zęby mądrości i kiedy były potrzebne??

Czym są zęby mądrości i skąd się biorą te dziwne zęby?? Są one dziedziczone po formach przejściowych od naczelnych do człowieka, kopalnych przodkach, którzy zakończyli swój żywot we wczesnym paleolicie, kilkaset tysięcy, a nawet milion lat temu. Paleontolodzy i antropolodzy nazywają je archaniołami. Przykładami zębów mądrości są australopiteki, sinantropy i neandertalczycy. Wszyscy ci kopalniani przodkowie człowieka mieli znacznie szersze szczęki i wymagali dodatkowych zębów do przetwarzania żywności, żucia korzeni, surowego mięsa, roślinności, która nie została ugotowana, pieczona, duszona, wędzona lub ugotowana w inny sposób. W rzeczywistości szersza szczęka prowadzi do zmniejszenia specyficznego nacisku na nią i chroni zęby przed wczesnym zużyciem i zniszczeniem.

Obecnie zęby mądrości są rudymentarnymi organami człowieka, które nie mają spełniać swojej funkcji we współczesnym świecie, a ich utrata lub brak nie jest w żaden sposób zagrożony. Przykładem tego samego narządu rudymentarnego jest appendicea, czyli wyrostek robaczkowy, jelita grubego. Jedyne, czym się objawia, to nieprzyjemna choroba (zapalenie wyrostka robaczkowego), która wymaga pilnej operacji, appendektomii, czyli usunięcia wyrostka. Co więcej, jeśli chirurdzy „wchodzą” do brzucha z jakiegokolwiek innego powodu, jak np. operacje ginekologiczne na jajnikach, to jeśli znajdą zwykły wyrostek, to również go usuną, aby zapobiec rozwojowi zapalenia wyrostka w przyszłości.

Podobnie jest w przypadku zębów mądrości. Gdy człowiek opanował ogień, udomowił zwierzęta i zaczął uprawiać rolę, zmieniła się jego dieta: jedzenie stało się wyraźnie miększe, zniknęła jego sztywność. Przez tysiące lat powodowało to, że funkcja zębów mądrości – zwanych potocznie zębami mądrości lub trzecimi trzonowcami – stopniowo wygasała.

W XXI wieku coraz częściej zdarza się, że brakuje nawet rudymentów tego zęba (stan ten nazywa się primary molar adentia nr 3). Coraz więcej zębów mądrości stało się powszechnych, ich położenie, budowa i kształt odbiegają od normy. Ten stan nazywany jest dystopią, retencją i zostanie omówiony poniżej.

Istnieje około tuzina różnych mitów związanych z tymi zębami i pacjenci nigdy nie męczą się zadając te pytania w gabinecie stomatologicznym, podczas gdy dentysta musi skupić się na swojej pracy. Omówmy w tym artykule kilka popularnych mitów i błędnych przekonań na temat zębów mądrości.

Mit 1: „Zęby mądrości mogą wyrosnąć nawet w okresie dojrzewania”

Wcale nie: zaczynają się pojawiać w wieku co najmniej 17, a najwyżej 25 lat. Jak już wspomnieliśmy, wynika to z faktu, że wyrzynają się one dość późno: podczas gdy wszystkie inne zęby stałe wyrzynają się już w okresie płodowym, zęby mądrości zaczynają wyrastać dopiero około 4-5 roku życia. Jeśli zabierzesz dziecko do dentysty w tym okresie, dentysta będzie mógł stwierdzić na podstawie pączka, czy i ile zębów mądrości rozwinie się w przyszłości.

Właściwa górna część, zwana koroną, pojawia się w wieku 12 lat, kiedy to u dzieci powstaje prawdziwe, stałe uzębienie, zastępujące uzębienie pierwotne. Ale korzenie tych zębów mądrości są bardzo silne i nadal się tworzą nawet po ich wyrżnięciu się w późnym wieku.

Warto pamiętać, że jeden na 10 lub 12 zdrowych dorosłych nie ma zębów mądrości ani ich pączków. To dlatego nigdy nie odczuwają dyskomfortu ani bólu podczas erupcji i nie mają 32 czy 33 zębów, jak w słynnym filmie, a jedynie 28 zębów stałych. Dlatego zakres od 28 do 32 zębów jest normą, bo zębów mądrości może nie być nawet 4, ale jeden, dwa lub trzy i wszystkie są normalne.

Mit 2: „Ból związany z zębami mądrości trzeba znieść

Jest to dalekie od rzeczywistości. Nawet jeśli zęby mądrości „muszą” się pojawić, wiele osób nie odczuwa żadnego dyskomfortu, a ich wyrzynanie się nie jest skomplikowane objawami. Nigdy z góry nie wiadomo, czy pojawienie się lub wyrwanie zębów mądrości spowoduje dyskomfort i ból, czy też przejdzie zupełnie niezauważone. Z góry można jedynie stwierdzić, czy zęby mądrości są w powijakach i czy się wyłonią, czy nie. Jeśli natomiast podczas procesu erupcji wystąpi ból, obrzęk dziąseł lub inne objawy, mogą one nie być spowodowane samymi zębami mądrości, lecz istniejącym problemem.

Jednak większość ludzi, nawet gdy są zdrowi, odczuwa pewien dyskomfort, ponieważ zęby mądrości nie mają swoich mlecznych „poprzedników” jak zęby mądrości. Wszystkie zęby stałe poprzedzone są zębami mlecznymi, które przygotowują odpowiedni ubytek i kieszonki dziąsłowe dla zębów stałych, a zęby stałe rosną w przygotowanych dla nich przestrzeniach.

Jak można odróżnić dyskomfort związany z normalnymi, fizjologicznymi zębami mądrości od istniejącej patologii?? Zgodnie z ich objawami. Wyłanianie się trzecich zębów trzonowych to maksimum:

1. Wzrost temperatury do podgorączkowej, bardzo rzadko do 38°C;

2. zwykle występuje ból w szczęce, przy żuciu, a nawet czasem przy przełykaniu;

3. Otaczająca tkanka dziąsła staje się zapalna i obrzęknięta;

4. Węzły chłonne podżuchwowe rzadko powiększają się i stają się bolesne.

Są to objawy fizjologicznej erupcji. Jeśli natomiast strona erupcyjna jest bolesna, policzek jest opuchnięty i ulega zapaleniu, a z dziąsła wydobywa się krew lub ropa, jest to oznaka choroby zębów. To właśnie wtedy należy udać się do dentysty. Do stomatologa należy udać się także wtedy, gdy wyrastający ząb stale rani język i błonę śluzową policzka.

Jednak w każdym przypadku, nawet jeśli zęby mądrości wyrastają normalnie, należy niezwłocznie udać się do dentysty i nie znosić bólu. Tylko lekarz może dać ulgę pacjentowi, stwierdzając, że ząb mądrości wyrasta bez nieprawidłowości. W tych przypadkach proces erupcji może być złagodzony przez przyjmowanie tabletek musujących z paracetamolem lub specjalnych miejscowych preparatów stomatologicznych, które zostaną omówione później.

Mit 3: „Zęby mądrości zawsze muszą być usunięte zaraz po ich pojawieniu się

Po co usuwać trzecie zęby trzonowe, skoro spokojnie wyrosną, pozostaną na swoim miejscu, nie przeszkadzają w żuciu i nie pokazują się w żaden sposób?? Takie zęby nie muszą być w ogóle ekstrahowane. Dzięki potężnym korzeniom wzmacniają końce więzadła zębowego, przyzębia, i przydadzą się w dorosłym życiu. Pomoc chirurga stomatologicznego jest wymagana, gdy zęby te nie rosną prawidłowo, patologicznie. Jaka jest patologia, dla której należy usunąć zęby mądrości?? Są to dystopia, retencja i ich połączenie. Przyjrzyjmy się im bliżej.

Dystopia zębów

Dystopia to nieprawidłowe ustawienie zębów mądrości w stosunku do reszty uzębienia, w taki sam sposób jak nieprawidłowo zakotwiczony w płocie kołek. Te dystopijne ósemki mogą rozsuwać zęby, rozluźniać je, wystawać na boki, ranić policzki i język, a nawet obracać się z powrotem na miejsce, zaburzając pozycję poprzedniego zęba.

Jednym z bardzo nieprzyjemnych wariantów dystopii jest sytuacja, gdy ząb mądrości od dołu wybucha z wyraźnym przechyleniem w stronę sąsiedniego zęba. Stykają się z koronami, ale u podstawy jest między nimi szczelina. Są one regularnie nabrzmiałe resztkami jedzenia, które bardzo trudno jest usunąć, nawet przy szczotkowaniu czy nitkowaniu: po prostu nie mogą przejść między zębami.

W tym miejscu bardzo szybko rozwija się próchnica w tej parze zębów, gromadzi się kamień i płytka nazębna, a tkanki otaczające koronę ulegają zapaleniu, co nazywane jest zapaleniem okołokoronowym. Następnie dochodzi do zapalenia dziąsła i rozwoju zapalenia dziąseł, co prowadzi do powstania ropnych kieszonek dziąsłowych. Taki ząb mądrości zdecydowanie powinien zostać usunięty.

Retencja zębów

Retencja to stan, w którym ząb nie wyłania się z koroną jak jego koledzy na górze i nie staje się równoprawnym członkiem uzębienia. Takie zęby są albo schowane głęboko w kości szczęki, albo wyłaniają się ponad kość, ale nie dość wysoko i dalej są schowane w miękkiej tkance dziąsła. Odpowiednio, zatrzymanie może być całkowite lub częściowe. Między dziąsłem a niedorozwiniętym zębem powstaje swego rodzaju „kapturek”, który również ulega zapaleniu i powoduje zapalenie okostnej.

Jeśli jest to pierwszy raz, wystarczy usunąć kieszonkę dziąsłową wystającą ponad ząb i odkazić ubytek. Jeśli natomiast ząb mądrości ulega coraz większemu zapaleniu, należy go usunąć, ponieważ zapalenie okostnej może przejść w zapalenie przyzębia z wytworzeniem ropnia i stać się źródłem duszącej się w organizmie infekcji.

Patologia mieszana występuje wtedy, gdy jeden i ten sam ząb jest niedorozwinięty, czyli uległ retencji, a jednocześnie rośnie na głębokość oddaloną od pozostałych, czyli jest atopowy. W skrajnych przypadkach ząb może być nie tylko ustawiony pod kątem, ale może nawet rosnąć poziomo, czyli nieprawidłowo odwrócony do góry nogami. W takim zębie korzeń będzie na górze, a korona będzie rosła w dół.

W takim przypadku ich wzrost spowoduje nieodwracalne uszkodzenia sąsiednich zębów i struktury szczęki. Tworzą się różne rodzaje ropnego zapalenia, od ropni, czyli izolowanych krost, po flegmonę, czyli ropny wysięk, a nawet może powstać zapalenie kości szczęki, czyli zapalenie szpiku kostnego.

Mit 4: „Jednak ekstrakcja zębów mądrości jest zawsze bolesna i czasochłonna”

Jest to kolejne błędne przekonanie. Doświadczony dentysta nie będzie od razu „wyciągał” zęba, ale wybierze metodę ekstrakcji lub usunięcia zęba w zależności od warunków anatomicznych. Nowoczesna stomatologia zapewnia całkowite uśmierzenie bólu, a dyskomfort i nieprzyjemne oczekiwanie na ból zęba ogranicza do minimum.

Nie myśl, że jeśli ząb jest najdalej, to ekstrakcja ósemki jest zawsze trudna i zawsze z dużą ilością krwi. Jeśli ząb siedzi na swoim miejscu, ma dobrze uformowaną koronę i wydatną szyjkę oraz nie posiada wad, które opisaliśmy powyżej, wystarczy zastosować zwykłe kleszcze.

Nowoczesne metody znieczulenia miejscowego pozwalają na niezawodne wyeliminowanie bólu, a prosty zabieg trwa zwykle 10-12 minut. Jedynie bardzo ważne jest przestrzeganie pewnych zasad po usunięciu zęba, przez kilka dni. Takie są zasady:

1. Bezpośrednio po zabiegu nie należy jeść ani pić przez 2 godziny i nie należy dotykać językiem miejsca ekstrakcji;

2. Po 2 godzinach można stopniowo pić przegotowaną wodę o temperaturze pokojowej;

3. należy żuć drugą stronę podczas jedzenia, starać się nie płukać jamy ustnej w dniu zabiegu i nie myć zębów;

4. Następnego dnia można przepłukać usta roztworem antyseptycznym, ale bardzo ostrożnie;

5. Przez jeden dzień po operacji nie wolno pić gorących napojów ani jeść gorących potraw;

6. Powstrzymać się od aktywności fizycznej przez 2-3 dni po operacji.

Pamiętaj, że nawet po ekstrakcji zdrowego zęba może wystąpić gorączka i obrzęk dziąsła, a lekarz może przepisać leki. Są to paracetamol w postaci musującej, kwas acetylosalicylowy (dla dorosłych, niedozwolony dla dzieci i młodzieży) oraz żele, spraye i roztwory do stosowania miejscowego, na bazie znieczulającej miejscowo lidokainy i różnych związków antyseptycznych. Są to żele takie jak Metrogil-denta, Camistad i ich odpowiedniki.

Jednak w przypadku nieprawidłowości zęba mądrości należy dokładnie zbadać pacjenta i wybrać odpowiedni rodzaj ekstrakcji. Należy wykonać zdjęcie rentgenowskie jednego zęba lub całej szczęki, aby pomóc lekarzowi ocenić otaczające zęby. Następnie należy przeprowadzić wstępny zabieg higieniczny w jamie ustnej, wykonać badanie krwi pod kątem hemostazy, przepisać czynniki krzepnięcia i w razie potrzeby dezagregaty, profilaktycznie leki przeciwbólowe i uspokajające np. Dexalgin. Jest to dekstoprofen, który ma krótkotrwałe, ale wyraźne działanie przeciwbólowe.

Nie można po prostu użyć szczypiec, bo najpierw trzeba się dostać do chorego zęba. Wymaga nacięcia skalpelem lub wiązką lasera tkanek miękkich dziąsła, należy rozciąć kość szczęki, a następnie usunąć ząb. Następnie wycięty płat dziąsła wraca na swoje miejsce i zostaje zszyty. Na 3-4 godziny zakłada się specjalny opatrunek przeciwzapalny.

W przypadku tak głębokiej interwencji pełna rekonwalescencja może trwać nawet do 10 dni, w tym czasie konieczne jest stosowanie żeli stomatologicznych, przyjmowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. W tym przypadku należy przestrzegać wszystkich tych samych zasad, ale bardziej rygorystycznie. Podczas gojenia się miejsca operacji należy unikać mycia zębów, przez kilka dni nie stosować zimnych okładów, a w okresie gojenia unikać gorących, twardych i pikantnych potraw. Oczywiście należy żuć po przeciwnej stronie i unikać zabiegów cieplnych, np. sauny, basenu, siłowni i prostej aktywności fizycznej.

Mit 5: „Zęby mądrości nigdy nie są leczone

Obalenie tego mitu wiąże się z poprzednim. Tak, nie zawsze konieczne jest usuwanie trzecich zębów trzonowych. Przed usunięciem zęba należy spróbować go wyleczyć, zwłaszcza jeśli znajduje się on w normalnym położeniu i nie ma uszkodzeń sąsiednich zębów. Chociaż w tym przypadku ryzyko wystąpienia ubytków w zębach mądrości i ich sąsiadach jest większe, ponieważ znajdują się one dalej i nie mogą być prawidłowo czyszczone. W niektórych przypadkach szczoteczka do zębów po prostu nie ma gdzie się podziać w wąskiej przestrzeni między zębami.

Ponadto, jak powiedzieliśmy powyżej, kieszeń dziąsłowa może wystąpić, jeśli część zęba, z grubsza rzecz biorąc, nie „wykluła się”. W tej czaszy dziąsła zostają uwięzione cząstki pokarmu, które powodują próchnicę. Innym czynnikiem ryzyka jest fakt, że zęby mądrości mają stosunkowo długi okres utajonej próchnicy. W końcu to są zęby trzonowe, a te są dość grube i mocne. Aby nie przegapić początku procesu patologicznego w szkliwie zęba, należy odwiedzać stomatologa przynajmniej raz na 6 miesięcy. Jeśli dentysta odkryje próchnicę, ale we wczesnym stadium, można uratować normalnie ustawiony ząb 8.

Ząb mądrości, podobnie jak wszystkie inne zęby, może w ciągu życia podlegać różnym procesom patologicznym. W tym przypadku również należy je wyodrębnić. Głównym powodem ich ekstrakcji byłoby poważne uszkodzenie zębów mądrości, jeśli są one jednocześnie niewygodne i odległe. W takim przypadku bardzo trudno jest je odpowiednio leczyć i utrzymać na miejscu. Innymi przyczynami są poważne wady położenia kanałów korzeniowych, które często występują w przypadku zębów mądrości. To bardzo utrudnia manipulacje endodontyczne, a leczenie takiego zęba jest czasem prawie niemożliwe.

Ząb mądrości powinien być usunięty, jeśli brakuje zęba przeciwnego na drugiej szczęce. Jeśli ząb mądrości jest dotknięty próchnicą, prowadzi to do nierównomiernego rozłożenia obciążenia żucia. Obecność takiego sąsiedniego zęba jest ważna, nazywa się go zębem antagonistycznym.

W przeszłości rzeczywiście uważano, że zęby mądrości znacznie lepiej jest poddać ekstrakcji niż zachować. Ale już na początku XXI wieku brytyjscy i amerykańscy specjaliści kategorycznie sprzeciwiali się temu stanowisku, ponieważ wyniki badań wskazywały, że podczas ekstrakcji zębów mądrości dochodzi niekiedy do naruszenia gałęzi nerwu trójdzielnego, a to właśnie stąd bierze się ból i wrażliwość zębów. W efekcie zęby mogą zostać bez „stróża” organizmu, czyli zwykłego bólu. Jeśli więc ząb mądrości nie przeszkadza i nie naciska na resztę, lepiej pozwolić mu rosnąć.

Mit 6: „Zęby mądrości są bezużyteczne”

Rzeczywiście, czy zęby mądrości są naprawdę konieczne, jeśli nie mogą żuć szczególnie twardego jedzenia?? Po co im one, skoro ich funkcja nie jest wymagana u współczesnego człowieka?? Okazuje się, że stanowią one doskonałą bazę nośną dla protez czy mostów u osób starszych i w podeszłym wieku. Odpowiednio wyleczony ząb mądrości stanowi doskonałą podstawę, czyli kotwicę, dla mostu lub klamry. Mogą być również stosowane w protezach ruchomych.

Mit 7: „Zęby mądrości niszczą zgryz”

Tak twierdzą niektórzy, argumentując, że zęby mądrości „zmieniają położenie innych zębów” i powodują rozchwianie ogólnego uzębienia. Rzecz jednak w tym, że ani obecność, ani brak zębodołów nie ma żadnego wpływu na zgryz, z tej prostej przyczyny, że nie odgrywają one żadnej roli w zgryzie. Niestety, mimo że prawidłowy zgryz nie zależy od trzeciego trzonowca, jest on „koszem idealnym” i wymaga bardzo szczególnej opieki.

Mit 8: „Usunięcie zębów mądrości zmienia twarz”

Tak, to prawda, że gdyby u szczupłych kobiet usunąć dolne 12 par żeber, mogłyby one osiągnąć talię. Jednak tego samego nie można powiedzieć o usuniętych zębach mądrości. Zarówno ich obecność jak i brak nie ma wpływu na kształt twarzy, ponieważ wszystkie osiem zębów skupione jest wewnątrz łuku szczęki. Nawet w przypadkach ciężkiej dystopii i przerośniętego zęba mądrości, ząb jest niewidoczny pod kępą tłuszczową policzka i nie wpływa na kształt twarzy, choć ząb mądrości wymaga ekstrakcji.

Ciekawostki na temat zębów mądrości

Mało kto wie, ale całkiem niedawno zdarzały się osoby, które miały jeszcze jedną grupę czwartych trzonowców, czyli „dodatkowe zęby mądrości”. To Tasmańczycy, Aborygeni, niedawno wymarła populacja. Piętnaście tysięcy lat temu Tasmania została oddzielona cieśniną od Australii, a Tasmańczycy przez tysiące lat pozostawali w całkowitej izolacji. Aborygeni z Tasmanii zniknęli pod koniec XIX wieku, ich liczba gwałtownie zmalała z 5 000 do 300. Przyczyniły się do tego choroby europejskie, a obecnie w małżeństwach mieszanych żyją tylko członkowie bez krwi, a język tasmański zanikł.

Tasmańczycy posiadali szereg unikalnych cech anatomicznych nie spotykanych u żadnej innej rasy czy narodu:

1. Mieli bardzo duże zęby, właściwie wszystkie ich zęby były bardzo duże, rekord świata;

2. Trzecie zęby trzonowe, które u nas są zbędne i niefunkcjonujące, były dobrze rozwinięte i miały niezwykły kontakt z antagonistami szczęki, biorąc czynny udział w trawieniu;

3. I faktycznie, Tasmańczycy mieli też czwarte trzonowce, które miały taką samą zredukowaną funkcję jak nasze zęby mądrości. Więc nie było rzadkością znaleźć tasmańskiego aborygena z pełnym zestawem 36 zębów.

To nie jedyna cecha charakterystyczna dla narodu tasmańskiego. Miały one osobliwy kształt czaszki, a względna szerokość nosa tasmańskiego jest uważana za największą na świecie.

Wnioski

Ci, którzy czytają ten ciekawy tekst, w pełni rozumieją, co jest mitem, a co prawdą na temat zębów mądrości. Okazuje się, że:

1. Zęby mądrości są rudymentarne i nie biorą prawie żadnego udziału w żuciu przy braku antagonistów po przeciwnej stronie;

2. Zęby mądrości mogą wyrastać bez żadnych objawów i nie przeszkadzają człowiekowi przez całe życie;

3. w przypadku wyraźnego bólu i wydzieliny z dziąsła wyrastającego zęba mądrości należy zawsze udać się do lekarza stomatologa,

4. Zdrowych ósemek nie wolno ekstrahować, a zęby powinny być eliminowane tylko w przypadku anomalii i patologicznego wyrzynania;

5. W przypadku konieczności usunięcia zęba ważne jest przestrzeganie wszystkich zaleceń stomatologa, zarówno przed, jak i po zabiegu, aby skrócić okres rehabilitacji i zapewnić jej komfort;

6. zęby mądrości nie zawsze powinny być usuwane. Jeśli nie przeszkadzają ci i rosną normalnie, można je leczyć, choć wymagają bardziej intensywnej i starannej opieki.

Wreszcie, jeśli nigdy nie wyrosły Ci zęby mądrości, jesteś normalnym człowiekiem i nie jest to wada. Dobry dzień dla ciebie i pozostań mądry, z lub bez zębów mądrości!