Jak sadzić i pielęgnować Irysy w otwartym polu

Roślina wygląda majestatycznie: misterny kształt misternie ubarwionego kwiatu, dumnie wznoszącego się ponad mieczowatymi liśćmi, nie zrobi na nikim wrażenia. Irys jest mało wymagający i łatwy do rozmnażania; większość gatunków jest odporna na mróz. Wypełniają czas między pierwszym kwitnieniem a kwitnieniem kwiatów letnich. Przy odpowiedniej odmianie irysy można podziwiać dwa razy w sezonie. Opis botaniczny

Są to wieloletnie rośliny zielne o pełzającym kłączu, z którego odchodzą sznurkowate lub nitkowate korzenie tworzące płat. Podziemne pędy generatywne składają się z pojedynczych roślin jednorocznych. Wyrzucają mieczowate, zielone, płaskie liście, dwurzędowe lub linearne, na których wyraźnie widać woskową patynę. Roślina rozwija pąki kwiatowe latem. W następnym sezonie – późną wiosną lub wczesnym latem wyłonią się z nich niemal pozbawione liści łodygi kwiatowe z niezwykle kształtnymi kwiatami. Ich liczba i wielkość zależy od gatunku i odmiany, ale zawsze otwierają się od góry do dołu.

Na szczególną uwagę zasługuje struktura kwiatu:

1. Perianth składa się z 6 płatów;

2. Dolne trzy, zwane pęcherzykami, są opadające;

3. Górne lub wewnętrzne płaty tworzą kopułę i nazywane są standardami;

4. W przypadku irysów brodatych, rozmiar standardów i liści jest mniej więcej taki sam; w przypadku irysów syberyjskich, standardy są znacznie mniejsze;

5. U podstawy głowy tęczówki brodatej znajdują się gęsto upakowane, szczeciniaste kępki przypominające brodę, stąd nazwa tego gatunku;

6. Hodowcy opracowali odmiany o zmodyfikowanej brodzie, która ma dodatkowy płatek – łyżeczkę.

Zamiast kwiatu tworzą kapsułę z 3 gniazdami pełnymi nasion.

Różnorodność gatunkowa irysów – wielka. Szeroko rozpowszechnione w całej Eurazji, mogą rosnąć zarówno w warunkach wilgotnych, jak i suchych.

Klasyfikacja

Obecnie nie istnieje ujednolicona klasyfikacja tęczówki. Biolodzy domowi zaliczają do rodzaju Iris jedynie rośliny kłączowe, brodate i niebrodate. Zagraniczni botanicy dodają do nich cebulki: Juno, Iridodictium, Xiphium. 6 gatunków tego ostatniego jest szeroko wykorzystywanych w hybrydyzacji międzygatunkowej, w wyniku której powstały irysy holenderskie, hiszpańskie i angielskie. Wszystkie te rośliny nie są mrozoodporne – o ile mieszańce angielskie mogą się tu schronić i przetrwać zimę, o tyle reszta po prostu wymiera.

Rodzaj irysów jest jednym z najliczniejszych, liczy około 800 gatunków. Najbardziej interesujące dla uprawy są gatunki brodate i niebrodate.

Wśród irysów brodatych niektóre irysy karłowe nie przekraczają 40 cm wysokości i mogą rozpocząć kwitnienie pod koniec kwietnia. W pierwszej dekadzie maja zakwitają jeszcze mniejsze – do 20 cm wysokości – miniaturowe karłowe. Irysy Intermedia podążają blisko za nimi i mają wysokość od 40 do 70 cm. Ta sama wielkość standardowych irysów średniopiennych i drobnokwiatowych.

Irysy stołowe o rozgałęzionych łodygach, cienkich liściach i drobnych kwiatach najlepiej nadają się do bukietów i dekoracji wnętrz. Najbardziej dekoracyjne są jednak wysokie irysy brodate. Największe kwiaty w tej grupie – ponad sześć na kandelabrowych szypułkach. Kwitnienie jest stabilne, mrozoodporność i odporność na choroby i szkodniki wysoka. Liście i standardy mają takie same lub różne kolory. Niektóre odmiany mają różnokolorowe frędzle na brzegach płatków, a niektóre mają żyłkowanie. Pędy kwiatowe mogą osiągać do 1,2 m wysokości. Kwitną później niż inne gatunki.

Irysy niebrodawkowate reprezentowane są przez następujące gatunki:

1. mieczyk – irys lubiący wilgoć, nadaje się do uprawy w pojemnikach wodnych, niezbyt wytrzymały;

2. Irys syberyjski – ozdobny, bezpretensjonalny, mrozoodporny, są odmiany maceratowe, liczba standardów – do 9;

3. irys bagienny – mało wymagający, może rosnąć w wodzie, kwiaty mają tylko żółtą barwę o różnych odcieniach, występują formy cętkowane, gatunek wysokorosnący.

Co roku hoduje się wiele nowych odmian i hybryd.

Niestety, rośliny po kwitnieniu szybko tracą na atrakcyjności – przy wilgotnej pogodzie liście stają się plamiste z powodu chorób grzybowych. Przy formowaniu rabaty lepiej rozważyć sadzenie irysów w małych grupach, tak aby rosnące obok rośliny po kwitnieniu zakrywały ich liście.

Opieka

Kwiaty te są łatwe w pielęgnacji, jeśli zna się ich właściwości:

1. Rozwijające się poziomo kłącza szybko obnażają się i wychodzą na powierzchnię, dzięki czemu nie przemarzną przez zimę, pamiętajmy o przykryciu ich torfem i ziemią

2. kwiat musi być często przesadzany – kłącza szybko zagospodarowują dużą powierzchnię;

3. Irysy kwitną, gdy wachlarz ma 7 do 9 liści.

Wybór miejsca

Kwiat osiąga pełną wartość ozdobną przy pełnym oświetleniu przez cały dzień. Lekkie zacienienie jest dopuszczalne, a nawet preferowane na południu. Na wybranym obszarze stały ciąg nie jest pożądany, zwłaszcza w przypadku odmian wysokich, które i tak trzeba będzie wiązać.

Gleba

Kwiat jest bardzo wodolubny i będzie niewygodny w piaszczystej glebie. Ciężka gliniasta gleba również nie będzie jej odpowiadać. Optymalne: Głęboko uprawiana gleba piaszczysto-gliniasta o odczynie zbliżonym do obojętnego i dużej zawartości próchnicy. Stagnująca wilgoć jest śmiertelna dla większości tych roślin. Gatunki bagienne i syberyjskie sadzi się w podłożu, dodając glinę i torf dla poprawy retencji wody.

Sadzenie irysów

Ponieważ irysy kwitną w pierwszej połowie lata, najlepszym momentem na sadzenie jest sierpień. W tym czasie rośliny przygotowują się już do okresu spoczynku i bezboleśnie znoszą dzielenie i przesadzanie. Przed mrozem będą miały czas, aby dobrze się ukorzenić.

Jest jeszcze jeden okres, kiedy przesadzanie irysów jest możliwe, ale jest on raczej krótki. 2 tygodnie po kwitnieniu stare korzenie, których zadaniem było utrzymanie kwiatu w pionie, zaczynają obumierać. Na kłączu pojawiają się zaczątki nowych korzeni. To jest ten moment, kiedy kwiat może być przesadzony. Jeśli system korzeniowy zaczął już aktywnie rosnąć, trzeba będzie poczekać do sierpnia.

Czasami przesadzanie jest wymagane natychmiast: roślina wychodzi z zimy słaba i nie odrasta szybko. Sytuacja ta spowodowana jest gniciem korzeni – najprawdopodobniej w miejscu sadzenia doszło do zastoju wilgoci.Reanimacja tęczówki nie powinna być opóźniona:

1. Zostaje wykopany;

2. System korzeniowy jest sprawdzany i leczony;

3. wysuszyć je;

4. powtórnie obsiany.

Czas życia tęczówki w jednym miejscu zależy od gatunku:

1. krzewy brodate – żyją do 5 lat;

2. Syberyjska – do 10 szt;

3. Język japoński – max. 3 lata.

Po tym czasie rozrośnięte kłącze należy podzielić i przesadzić.

Jeśli kłącze zbytnio wystaje z ziemi, a dodanie torfu lub ziemi nie ratuje sytuacji, czas przenieść irysa w nowe miejsce.Przesadzanie jest również wymagane w następujących przypadkach:

1. gleba jest wyczerpana;

2. w środku krzewu powstała martwa strefa, ponieważ stare kłącza obumierają, a kwitnienie jest wtedy rzadkie;

3. udało się zdobyć nową odmianę w złym czasie na sadzenie.

Algorytm sadzenia:

1. Przygotuj glebę najpóźniej dwa tygodnie wcześniej; jeśli będzie ona zbyt luźna, podkładka zapadnie się w nią głębiej niż powinna;

2. za metr kwadratowy. Dodaje się wiadro humusu, nie świeżego obornika, kubek popiołu drzewnego i pół kubka superfosfatu, wiadro piasku;

3. Wykop głęboko i starannie usuń kłącza chwastów wieloletnich – odchwaszczanie ich z rozrośniętych siewek będzie niemożliwe;

4. wykopać podział widłami, przeciąć kłącze ostrym zdezynfekowanym nożem;

5. Do sadzenia nadają się pędy nie starsze niż 2 lata, z dobrze rozwiniętymi klapami korzeniowymi i wachlarzem liści;

6. Materiał roślinny dezynfekuje się przez 20 minut w silnym roztworze manganu;

7. Pokryć rozcięte końce pokruszonym węglem drzewnym;

8. Odcina się korzenie, pozostawiając 8 cm;

9. skrócić wachlarz liści o jedną trzecią;

10. Sadzonki suszyć przez kilka dni na słońcu;

11. Wykopać dołek na głębokość korzeni, tworząc kopiec;

12. umieszcza się na nim element podziału, orientując go tak, aby liście znajdowały się po stronie północnej;

13. Korzenie rozkłada się na powierzchni kopca ziemnego i przykrywa tak, aby tylna część kłącza lekko wystawała;

14. Obficie podlewać.

Odległość sadzenia zależy od gatunku, odmiany i geometrii rabaty.

Rozmnażanie irysów

Najprostszym sposobem rozmnażania kwiatu jest wegetatywnie. Podział kłączy został szczegółowo wyjaśniony powyżej. Jest jeszcze jeden sposób rozmnażania wegetatywnego, który pozwala na wyhodowanie wielu roślin z niewielkiej ilości materiału sadzeniowego – z pąkiem. Na każdym ogniwie 6 do 8 uśpionych pąków. Po kwitnieniu, podzielić go tak, że kawałek ma jeden pąk i co najmniej jeden korzeń. Wytnij kawałek korzenia w piramidę, która powinna mieć pączek u podstawy. Wysuszyć miejsca cięcia i przykryć je pokruszonym węglem drzewnym lub popiołem. Uzyskany materiał sadzi się w skrzynce z otworami drenażowymi i wypełnia wilgotnym piaskiem. Pączek powinien pozostać na powierzchni. Stworzyć warunki szklarniowe za pomocą folii lub torby plastikowej i wystawić pojemnik na działanie światła. Utrzymuj piasek w stanie wilgotnym i przewietrz nasiona. Po wyrośnięciu korzeni małe rośliny sadzi się na rabacie propagacyjnej, znajdującej się w penumbrze. Końcówka powinna być zanurzona w glebie, a pąk spoczywać na powierzchni. Utrzymuj glebę w stanie wilgotnym. W następnym roku rośliny mogą zostać posadzone na stałe.

Rozmnażanie nasion

Najczęściej wykorzystuje się ją do hodowli nowych odmian. Jeśli nasiona zostaną zebrane z mieszańca, rośliny nie będą dziedziczyć cech rodzicielskich. Należy wysiewać tylko dojrzałe nasiona, gdy staną się one jasnobrązowe. Ma to miejsce 2,5 miesiąca po kwitnieniu. Po osiągnięciu pełnej dojrzałości kapsułka pęka, a nasiona zostają rozrzucone. Aby tego uniknąć, umieszcza się go na worku z gazą. Najlepsze kiełkowanie jest ze świeżo zebranych nasion. Trzeba je rozwarstwić. W przypadku siewu jesiennego proces ten będzie przebiegał w sposób naturalny. Jeśli impreza jest odłożona do wiosny, stratyfikację przeprowadza się sztucznie: miesza się nasiona z piaskiem, traktuje nasyconym roztworem manganu i trzyma przez miesiąc na dolnej półce lodówki. Ewentualnie rozłożyć nasiona między dwoma płatkami kosmetycznymi, umieścić je w pojemniku i przechowywać w lodówce. Dyski muszą być stale wilgotne, więc wietrzenie jest obowiązkowe. Oblicz czas stratyfikacji, tak aby nasiona można było wysiać w lutym. Wysiewa się je w doniczkach torfowych w wilgotnej i luźnej glebie na głębokość 2 cm. Doniczki przykrywa się folią spożywczą i trzyma w cieple do czasu wykiełkowania. Następnie zdejmujemy folię klejącą i ustawiamy doniczki na jasnym parapecie w temperaturze 18 stopni. Zorganizuj dodatkowe oświetlenie. Sadzonki można wysadzać w maju.

Algorytm postępowania w przypadku siewu w okresie zimowym:

1. W pierwszej połowie września przygotuj grządkę z żyzną ziemią;

2. Utwórz rzędy w odległości 10 cm od siebie i umieść taką samą ilość miejsca między nasionami;

3. Przykryj je 2-3 cm warstwą ziemi;

4. pokryć łóżko włóknem syntetycznym.

Wiosną pielęgnuje się sadzonki: podlewa, spulchnia, nawozi roztworami nawozów kompleksowych 3 razy w sezonie, zmniejszając ich stężenie do 2-krotności normy.

Kwitnienia można spodziewać się dopiero w trzecim roku.

Choroby i szkodniki

Irysy są odporne, niewłaściwa pielęgnacja lub sadzenie może wywołać choroby.Najczęściej choroba atakuje liście:

1. Różne plamistości są powodowane przez grzyby, pojawiają się jako szaro-czarne lub brązowe plamy na liściach;

2. Żółte przebarwienia i wyschnięcie są oznaką rdzy.

Chore części rośliny są usuwane, krzewy są traktowane fungicydami rozcieńczonymi zgodnie z instrukcją. Najczęściej stosowane są Strobi, Ordan, Topsin-M.

Fusarium lub sucha zgnilizna jest śmiertelna dla irysa: Korzeń przybiera szarobrązowy, lekko zagłębiony wygląd i gnije, ale nie ma zapachu. Roślinę trzeba będzie usunąć, a glebę spryskać chlorkiem miedzi. Sąsiadów traktuje się fungicydami. Irysy można posadzić na tym samym miejscu dopiero cztery lata później, ponieważ patogen przenosi się przez glebę.

Jednak najgroźniejszą chorobą jest bakteryjna zgnilizna lub bakterioza. Patogen wnika do tkanek przez uszkodzone miejsca u podstawy liści oraz przez szyjkę korzeniową w przypadku sadzenia pod ziemią. Choroba jest początkowo mało widoczna. Następnie tkanki miękną, uszkodzone liście żółkną i są łatwo wyciągane za końcówkę. Choroba rozwija się szybko, rozprzestrzeniając się na kłącza. Rozkładająca się tkanka wydziela nieprzyjemny zapach. Można usunąć chore rośliny lub spróbować je leczyć: sproszkować chore i podejrzane miejsca antybiotykami – doksycykliną, linkomycyną, penicyliną. Zabieg powtórzyć po usunięciu chorych części. Antybiotyk nakładamy na sadzonki w czasie suchej pogody. Aby bakterie się nie przyzwyczaiły, zmieniaj lek, stosując antybiotyki z różnych grup.

Szkodniki

Mszyce, wciornastki i mucha irysowa najczęściej atakują irysy. Są to owady ssące, nie tylko szkodzą roślinie, ale także przenoszą różne choroby. Przy pojawieniu się oznak inwazji szkodników, oprysk insektycydami „Decis”, „Mospilan”, „Aktara. Powtórzyć zabieg po trzech tygodniach.

Brunatnice zjadają kwiaty i nieotwarte pąki, powodując poważne uszkodzenia roślin. Rano potrząśnij kwiatami i zbierz chrząszcze do pojemników.

Właściwa pielęgnacja irysów i zabiegi profilaktyczne podczas sadzenia zapobiegają chorobom. Wyeliminowanie chwastów znacznie zmniejsza liczbę szkodników.