12 najlepszych książek Arkadija i Borysa Strugackich

Bracia Strugaccy, Arkadij i Borys, to klasyka gatunku fantastyki społecznej. Ich twórczość znana jest w wielu krajach – teksty przetłumaczono na 50 języków, z opowiadań i powieści powstały filmy, które stały się klasykami. Współautorzy jako pierwsi w świecie literackim wprowadzili skrót oparty na początkowych literach imienia i nazwiska ABS jako podpis dla swoich utworów, a później ich dzieła zaczęto oznaczać w ten sam sposób. Oto 10 najlepszych książek Arkadija i Borysa Strugackich, wybranych przez ekspertów i czytelników.

Ranking najlepszych książek Arkadija i Borysa Strugackich

Nominacja	Miejsce	Nazwa	Ocena
Ranking najlepszych książek Arkadija i Borysa Strugackich	1	Hard to be God (1964).)	5.0
2	Roadside Picnic (1972).)	4.9
3	Poniedziałek zaczyna się w sobotę (1965).)	4.8
4	grad zagłady	4.7
5	The Inhabited Island (1969).)	4.7
6	Snail on a Slope (1965).)	4.7
7	Żuk w mrowisku (1979).)	4.6
8	Fale tłumią wiatr (1984 r.)	4.5
9	Miliard lat przed końcem świata (1977).)	4.5
10	Crimson Cloud Country (1959).)	4.5
11	Drapieżne rzeczy stulecia (1965).)	4.4
12	Kid (1971).)	4.4

It’s hard to be god (1964).)

Ocena: 5.0

Niekwestionowanym liderem rankingu jest powieść fantasy „Trudno być Bogiem”, która pierwotnie pomyślana jako lekka opowieść przygodowa, okazała się głęboka, poruszająca problemy społeczne z nietypowego punktu widzenia. Utwór o próbach zmiany społeczeństwa i charakteru jego mieszkańców, z akcją przeniesioną z Ziemi na inną planetę, do odległej przyszłości. Cywilizacja utknęła w rozwoju, próbują ją ciągnąć naukowcy, nie myśląc o etyce stosowanych metod. Które uczucie zwycięży – ludzkie czy społeczne, skoro wiadomo na pewno – uratować wszystkich, zarówno zwykłych ludzi, jak i najbliższych, po prostu się nie uda?

Opowieść ta częściowo ukształtowała pojęcie bratniej pomocy, podobnej do tej, jaką ZSRR udzielał sąsiednim krajom, ale Strugaccy nie podzielali tego poglądu. Nawiasem mówiąc, jedną z kluczowych ról w opowiadaniu zagrała kobieta, co jest bardzo rzadkie u autorów. „Trudno być Bogiem” doczekało się kilku wysokobudżetowych adaptacji filmowych, które niestety nie odniosły takiego sukcesu jak nowela.

Roadside Picnic (1972).)

Ocena: 4.9

Druga w rankingu książka, Roadside Picnic, wywołała taki rezonans, że Andriej Tarkowski postanowił zaadaptować ją na dwuczęściowy film, Stalker. Film wpisał się w złoty fundusz kina narodowego, ale nie do końca odpowiada treści opowiadania, więc mimo wszystko zaleca się jego lekturę, by nie wpaść w kłopoty podczas szturmu na przepaść między pokoleniami literackimi.

Fantastyczna baśń „Piknik obok” to opowieść o ludzkim szczęściu i trudnej drodze stawania się. Na obszarze planety Ziemia, po inwazji obcych, znajduje się odizolowana strefa, w której nie działają znane nam prawa fizyki. Wiele osób chce się tam udać, aby zdobyć cenne dane naukowe i artefakty, ale jest to praktycznie niemożliwe, a także niebezpieczne, więc jest to zabronione. Bohater znajduje jednak sposób na infiltrację Strefy, aby zdobyć artefakty i odsprzedać je na czarnym rynku.

Piknik przydrożny to jedna z ulubionych książek wśród fanów twórczości ABC, zapewne dlatego, że zawiera dużą dawkę człowieczeństwa, tajemnicy. Jednak fani S. T. A. L. K. E.R.” Nie należy robić sobie nadziei na pracę, jest duża szansa na rozczarowanie.

Poniedziałek zaczyna się w sobotę (1965).)

Ocena: 4.8

Kolejna historia warta uwagi to Monday Starts on Saturday, napisana w 1965 roku. Komiks ABS, żartobliwie nazywany „bajką dla młodszych naukowców”, opowiada o ludziach, którzy szczerze kochają swoją pracę. To podejście jest doskonałym lekarstwem na zaburzenia depresyjne. Opowieść stała się ucieleśnieniem rozkwitu nauki i techniki w latach 60. w ZSRR, hymnem dla ówczesnych entuzjastycznych naukowców, którzy wyruszyli, by odkryć tajemnice wszechświata.

Fabuła składa się z trzech bloków: „Gwar” wprowadza czytelnika w sprawę, drugi „Gwar” jest nieco satyryczny, napisany w gatunku polemiki, ale najciekawszy i najbardziej żywy trzeci „Gwar” odsłania twórczy i naukowy charakter procesu badawczego, w którym kluczową rolę odgrywa wyobraźnia i nietypowe myślenie.

Doomed City

Ocena: 4.7

Powieść „Miasto zagłady” powstała w 1972 roku, ale została wydana dopiero w latach 1988-1989. Pełna głębokich treści i epickich momentów, ale nieco już przestarzała ze względu na minioną epokę komunizmu, do której nie wszyscy dzisiejsi czytelnicy mogą się odnieść. „Grad Doomed” długo nie był publikowany właśnie ze względu na centralną ideę – reakcję na system komunistyczny, który tak usilnie stawał się w ZSRR.

Akcja rozgrywa się w Mieście, które nie istnieje w naszym czasie i przestrzeni. Jego populacja – ludzie z różnych światów i epok, złapani w rzeczywistość na czas przejścia eksperymentu, dla którego realizacji nie podaje się żadnych informacji źródłowych, więc uczestnicy działają zgodnie ze swoimi przeczuciami, kierując się jedynie proponowanymi wydarzeniami.

Pisanie „gradu zagłady” jest skomplikowane, fabuła pełna pozornie niezrozumiałych wstawek i zdarzeń, charakterystycznych dla Strugackich, zwłaszcza w próbie stworzenia dzieła filozoficznego.

The Inhabited Island (1969).)

Ocena: 4.7

Powieść „Wyspa zamieszkana” ABC jest częścią literackiej trylogii Kammerera; jako jedyna posiada narrację trzecioosobową. Dzieło poświęcone jest młodemu człowiekowi z Ziemi, który żył w 22 wieku i znalazł się na obcej planecie Saracen w wyniku katastrofy statku kosmicznego podczas lotu. Znajduje się we wrogim świecie, pełnym apokaliptycznej brutalności, niezrozumiałym, innym od ziemskiego. Mimo trudności, zderzenia ze zdradą, podstępem, chciwością, w procesie bohaterowi udaje się nie tylko przystosować do nowych realiów, ale i znaleźć przyjaciół.

Opowieść „Wyspa zamieszkana” została sfilmowana przez Fiodora Bondarczuka, na jej podstawie wystawiono sztuki teatralne, stworzono grę komputerową.

Ślimak na zboczu (1965).)

Ocena: 4.7

Następna w rankingu jest niełatwa do zrozumienia narracja – Ślimak na zboczu – tekst jest pełen ukrytych znaczeń i idei, które odkrywa się na nowo przy każdej kolejnej lekturze książki. W tym utworze są 2 wątki fabularne – jeden rozgrywa się w Departamencie Leśnym, gdzie bohater jedzie odwiedzić las, ale okazuje się, że jest zakładnikiem skomplikowanych struktur biurokratycznych i korytarzy.

Drugi wiersz ma miejsce w samym Lesie, gdzie z kolei pracownik stacji biologicznej gubi się i chce wydostać się do Miasta, ale Las nie pozwala mu odejść, wciągając go w swoje serce. Obie historie łączy wspólny progres, niezrozumiały, ale rozwijający się mimo wszystko. Wieczna ucieczka od środowiska i niemożność ukrycia się przed nim to główne przesłanie autorów.

Opowiadanie „Ślimak na skarpie” było przełomowe w twórczości braci Strugackich; tym utworem dokonują oni przejścia od nauki lat 60. do opisu przyszłości. Nawiasem mówiąc, to właśnie ABS zasugerował w swoich tekstach, że wymyślony przez ludzi obraz przyszłości jest prawdopodobnie nieprawdziwy.

A Bug in the Ant-hill (1979).)

Ocena: 4.6

Powieść „Chrząszcz w mrowisku” jest częścią trylogii o Maksymie Kammererze, choć nie jest połączona sensem z pierwszą książką. W pracy autorzy pokazali eksperyment, obserwację służb bezpieczeństwa w nieznanej przyszłości. Główny bohater, 40-letni Maksym Kammerer, policjant, otrzymuje zadanie poszukiwania profesora Lwa Abalkina, który zaginął w nieznanym kierunku. Jak się później okazuje, Leo nie jest Ziemianinem, lecz płodem z zarodka obcej cywilizacji. Fenomen dzieci urodzonych w ten sposób badają naukowcy, a profesor odkrywa tajemnicę swoich narodzin, która spowodowała jego nagłe zniknięcie.

Strugacki prześledził w tej pracy charakter struktur władzy – ich działania nie zawsze uwzględniają wartość ludzkiego życia i często prowadzą do cierpień, a nawet śmierci niewinnych ludzi.

The Waves Kick the Wind (1984).)

Ocena: 4.5

Opowiadanie fantasy braci Strugackich „Fale tłumią wiatr” kończy cykl o utopijnym świecie Noon, w którym rozwiązano już problemy ekonomiczne, społeczne i podstawowe kwestie ekologii. Wyjątkowe dzieło filozoficzne w formie dziennika wspomnień Maksima Kammerera, który w chwili pisania miał 89 lat. Wspomina pracę z Glumowem – część historii opowiada w formie opowiadań, część w formie raportów, instrukcji, listów. Dzieło trzyma w napięciu, dzięki niebanalnej fabule, barwnym postaciom i człowieczeństwu bohaterów. Czytelnicy zauważają przyjemny, długi „posmak” po lekturze.

Miliard lat przed końcem świata (1977).)

Ocena: 4.5

W A Billion Years Before the End of the World po raz pierwszy opowieść porusza kwestie Wszechświata, a nie sfery społecznej, co jest nietypowe dla twórczości ABC. Akcja rozwija się w Leningradzie, gdzie astrofizyk Dmitrij Malyanov nie przestaje zajmować się nauką nawet na wakacjach. Tematem pracy, nad którą pracuje, jest oddziaływanie gwiazd i materii w galaktyce. Ale gdy tylko naukowiec dociera do istoty pytania, życie rzuca na niego różnego rodzaju przeszkody, a fizyk rozumie, że wszystko nie jest przypadkowe, tak jakby sam Wszechświat próbował zatrzymać ten proces.

Do Maljanowa zwracają się koledzy z „pola naukowego”, wszyscy mają podobny problem – w matematyce, biologii i innych gałęziach nauki też osiągnięto nową wiedzę, ale pewna siła uniemożliwia ich badanie. Koledzy znajdują pewne prawidłowości w wydarzeniach, ale nie przyczynę – nie jest tak, że wydarzenia zostały zorganizowane przez konkurentów czy obmówców. Możliwe, że w sprawę zamieszana jest sama Kreacja.

Czy grupa naukowców będzie w stanie przeciwstawić się sile na uniwersalną skalę?

Kraj Karmazynowych Obłoków (1959).)

Ocena: 4.5

Powieść fantasy Kraj Karmazynowej Chmury otwiera problem dobra społeczeństwa i potrzeb jednostki. Historia paralelizuje postęp techniczny i podbój kosmosu przez człowieka.

Opowieść jest interesująca ze swoją nieprzewidywalną fabułą i szczegółami – ciekawie jest obserwować wyobraźnię autorów, którzy próbują zajrzeć w przyszłość.

Drapieżne rzeczy stulecia (1965).)

Ocena: 4.4

Na zakończenie rankingu eksperci prezentują opowiadanie Strugackich „Drapieżne sprawy stulecia”, które porusza problem niskich wartości moralnych i etycznych człowieka. Głównym błędnym założeniem ludzkości jest zestawienie dobrobytu materialnego z dobrobytem duchowym, które w większości nie odpowiadają sobie nawzajem. ABS przewidział współczesne tendencje konsumpcyjne bogatych i całego świata.

Zhilin, były pilot kosmiczny, trafia do miasta o wyraźnie mieszczańskim nastawieniu: mało pracy, dużo rozrywki, wiele usług i niski rozwój duchowy. Zadaniem bohatera jest znalezienie drogi do producentów najnowszego leku, o którym praktycznie nic nie wiadomo. Przeszedłszy trudną drogę śledztwa, Zhilin dowiaduje się: niebezpieczna substancja wcale nie jest taka tajna, przepis na jej przygotowanie posiada wielu mieszkańców miasteczka, a rozprzestrzenianie się paskudztwa jest po prostu spontaniczne. Głównym i jedynym sposobem walki z jego konsumpcją jest zmiana światopoglądu społeczeństwa i zmniejszenie poziomu konsumpcji. Czy można to zrobić? Bohater zostaje w mieście, po rezygnacji ze służby, by wśród mieszkańców znaleźć podobnie myślących ludzi i razem walczyć z samoistnym uzależnieniem od narkotyków.

Kid (1971).)

Ocena: 4.4

Powieść „Dziecko” jest częścią serii książek „Świat w południe” i należy do gatunku science fiction. Na planecie Panta grozi globalna katastrofa, Ziemianie postanawiają przesiedlić Pantian na niezagospodarowaną planetę Ark. Na tej planecie ląduje zespół odkrywców, który z niewiadomych przyczyn odkrywa rozbity statek kosmiczny Wolna Grupa Poszukiwawcza. Aleksander i Maria Semenowie zginęli w katastrofie, ale ich dziecko Pierre przeżyło i zostało wychowane przez Aborygenów. Przybyła ekipa nawiązuje kontakt z plemieniem, ale wychodzi na jaw konflikt interesów – przywódca grupy, Komov, chce wykorzystać Kida jako klucz do założenia nowej cywilizacji na Arce, a Majowie, przeciwnie, zapobiegają ingerencji w losy swojego wychowanka.

Próby nawiązania kontaktu z plemieniem okazują się daremne, a wtedy okazuje się, że statek grupy został zestrzelony przez sztucznego satelitę planety. Plan przeniesienia się do Arki jest zagrożony.